Gotovo je nemoguće dokazati šta je uzrok maligne bolesti kod bilo koje osobe jer većina malignih proliferacija ima višestruke moguće uzroke. Najveći broj slučajeva malignih bolesti, oko 90–95%, javlja se usled faktora životne sredine. Preostalih 5–10% posledica su nasledne genetike.

Hemijske supstance koje unosimo vazduhom

U proseku, svaki odrastao čovek svakodnevno udahne oko hiljadu puta, što znači da se unese oko 10.000 litara vazduha dnevno. Kao posledica toga, u pluća se unose značajne doze mnogih zagađujućih supstanci iz vazduha, čak i onih koje su prisutne u niskim koncentracijama (no, treba imati na umu i da se određena količina koja se udahom ubaci u pluća, izdahom i izbaci).

Izvori zagađenja vazduha su brojni: emisije iz motornih vozila, industrijskih procesa, proizvodnje energije – termoelektrane i centralne toplane, i emisije iz individualnih izvora sagorevanja čvrstog goriva iz domaćinstva, kao i drugi izvori sagorevanja goriva.

Za vazduh u zatvorenom prostoru važno je napomenuti da je duvanski dim izvor karcinogena, ali i građevinski materijali i nameštaj koji otpuštaju sastojke lakova, lepkova, boja i drugih hemijskih supstanci koje sadrže. Prirodno prisutan radon u vazduhu takođe je karcinogen i nezaobilazan faktor u analizi karcinogena u vazduhu. Posebno zabrinjava činjenica što problem postaje globalan: više od 1,3 miliona novih slučajeva raka pluća godišnje se javlja na nivou svih zemalja sveta.

Procena iz 2004. godine Svetske zdravstvene organizacije obuhvatila je i spoljašnje i unutrašnje zagađenje vazduha:

• 62.000 smrti na godišnjem nivou, od karcinoma pluća, zbog uticaja zagađenog ambijentalnog vazduha u svetu
• 16.000 smrti na godišnjem nivou, od karcinoma pluća, zbog uticaja zagađenog vazduha u unutrašnjosti prostorija, zbog sagorevanja čvrstog goriva

Sastav zagađujućih supstanci kojima smo izloženi vazduhom

Organska jedinjenja koja se obično mere u atmosferskim česticama su suspendovane čestice (SČ) ili „Particulate Matter” (PM). Suspendovane čestice sadrže alkalne, aromatične ugljovodonike i dikarboksilne kiseline, ali i druga različita organska jedinjenja su prisutna u atmosferskim česticama, uključujući poliole, šećere, estre, amine, aldehide, pa čak i nitrokatehole.

Važno je istaći da je samo oko 20% organskog sastava SČ-a identifikovano na molekularnom nivou.

Emisije zagađujućih materija automobilskog saobraćaja: motori na dizel gorivo i benzin.

Najznačajniji zagađivači su: ugljen-monoksid (CO), ozon (O 3 ), sa svojim atmosferskim prekursorima. Za većinu zagađujućih materija u vazduhu, od ukupnog zagađenja, udeo od motornih vozila je 25–40%.

Upotreba čvrstih goriva u domaćinstvima (drva i ugalj) najrasprostranjeniji je izvor zagađenja unutrašnjeg vazduha širom sveta. Svetska zdravstvena organizacija (WHO) identifikovala je dim od sagorevanja čvrstih goriva u unutrašnjosti prostorija kao jedan od prvih 10 rizika za bolesti – 2,7% globalnog opterećenja bolestima i 2 miliona preranih smrti godišnje (akutne infekcije donjih respiratornih puteva, hronična opstruktivna plućna bolest i rak pluća).

Policiklični aromatični ugljovodonici (Polycyclic aromatic hydrocarbons – PAHs), koji nastaju usled nepotpunog sagorevanja organskog materijala, sveprisutni su kontaminanti u ambijentalnom vazduhu. Njihovo prisustvo u vazduhu koji udišemo potiče od emisije iz industrijskih procesa i proizvodnje energije, motornog saobraćaja, spalionica smeća i centralnih toplana za grejanje. Mnogi PAH-ovi u ambijentalnom vazduhu su karcinogeni.